Disleksi, çocuklarda okuma, yazma ve dil becerilerinde belirgin zorluklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir öğrenme farklılığıdır. Ancak bu durum genellikle fark edilmesi en geç olan öğrenme güçlüklerinden biridir. Bu nedenle disleksinin erken dönemde tanınması büyük önem taşır. Çünkü erken tanı, çocuğun uygun eğitim yöntemleriyle desteklenmesini ve özgüveninin korunmasını sağlar.
Bu yazımızda, “disleksi belirtileri” konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız. Belirtileri yaş gruplarına göre sınıflandıracak, ailelerin nelere dikkat etmesi gerektiğini aktaracak ve Bursa Disleksi Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak sunduğumuz destek hizmetlerini anlatacağız.
Disleksi Nedir?
Disleksi ya da halk arasında bilinen adıyla “okuma güçlüğü”, çocuğun zekasının normal veya normal üstü olmasına rağmen okumada , yazmada , matematikte , ve diğer akademik becerilerde zorluk yaşamasına neden olan nörolojik bir durumdur. Disleksi, zekâ geriliğiyle karıştırılmamalıdır. Disleksili bireylerin çoğu normal ya da üstün zekâ seviyesine sahiptir.
Bu bireyler harfleri, sesleri ve kelimeleri algılamada farklı yollar izlerler. Bu fark, okul başarısını ve özgüveni olumsuz etkileyebilir. Ancak doğru yöntemlerle desteklendiklerinde bu fark, başarıya dönüşebilir. Detaylı bilgi için Disleksi Nedir? yazımızı okuyabilirsiniz.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi belirtileri her bireyde aynı şekilde görülmez. Farklı yaş gruplarında farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Aşağıda disleksi belirtilerini yaşa göre gruplandırarak detaylı bir şekilde açıklıyoruz.
Okul Öncesi Dönem (2-6 Yaş)
Bu yaş grubu, disleksinin erken belirtilerini göstermeye başladığı dönemdir. Ailelerin dikkat etmesi gereken bazı temel sinyaller şunlardır:
- Konuşma Gelişiminde Gecikme: İlk kelimeleri geç söyleme, kelimeleri yanlış telaffuz etme
- Kelime Dağarcığında Darlık: Yaşıtlarına göre daha az kelime kullanımı
- Kafiye Yapamama: Kafiye oyunlarını anlamama veya becerememe (örneğin “gül” kelimesine “kül” gibi kafiyeli kelime getirememek)
- Harf ve Sesleri Karıştırma: “b” ile “d”, “m” ile “n” gibi harfleri ayırt edememe
- Yön ve Zaman Kavramlarında Zayıflık: Sağ – sol, dün – yarın gibi kavramları karıştırmak
- İsimleri, Renkleri Öğrenmede Zorluk: Özellikle görsel belleği zorlayan kavramlarda yavaşlık
- Motor Koordinasyon Güçlükleri: Makas kullanmakta zorlanma, düğme iliklemeyi becerememe
Bu dönemde genellikle “zamanla geçer” denilerek göz ardı edilen bu belirtiler, aslında bir uzman değerlendirmesi için uyarı niteliği taşır.
İlkokul Dönemi (6-11 Yaş)
Disleksi genellikle okul çağında fark edilir. Çünkü bu dönemde çocuğun okuma-yazma becerileri yoğun olarak gelişir. Aşağıdaki belirtiler, disleksinin en yaygın işaretleri arasındadır:
1. Okuma Güçlüğü
- Yavaş ve zorlanarak okuma
- Harf atlama, kelime uydurma
- Okurken aynı satırı tekrar tekrar okuma
- Kelimeleri hecelerken zorlanma
- Uzun kelimeleri anlamakta zorlanma
2. Yazma Güçlüğü
- Harfleri karıştırma ya da ters yazma (örneğin “b” yerine “d”)
- El yazısının düzensiz, dağınık veya okunaksız olması
- Yazarken harf atlama ya da kelimenin bazı bölümlerini unutma
- Yazılı ifadelerde anlatım bozukluğu, düşünceleri sıralayamama
3. Heceleme ve Telaffuz Sorunları
- Sözcükleri doğru heceleyememe
- Yeni kelimeleri öğrenmede zorluk
- Sesli harfleri eksik yazma
4. Okuduğunu Anlamada Güçlük
- Okuduklarını tam olarak kavrayamama
- Sorulara eksik ya da yanlış cevap verme
- Parçaları tekrar tekrar okuma ihtiyacı
5. Kısa Süreli Hafıza Zayıflığı
- Bir dizi komutu takip edememe
- Haftanın günlerini, ayları sırayla söyleyememe
- Harf ya da sayı sıralarını karıştırma
6. Organizasyon ve Zaman Yönetimi Güçlüğü
- Ödevlerini zamanında yapamama
- Sınıf eşyalarını sık sık kaybetme
- Dağınık çanta ve masa düzeni
7. Sosyal ve Duygusal Belirtiler
- Okuma ya da yazı çalışmalarından kaçınma
- Kendini yetersiz hissetme
- Arkadaş ilişkilerinde çekingenlik
- Sık ağlama, öfke nöbetleri
Bu belirtiler, çocuğun okul başarısını ciddi şekilde etkileyebilir. Dolayısıyla birden fazla belirti gözlemleniyorsa uzman değerlendirmesi önemlidir.
Ergenlik Dönemi ve Yetişkinlikte Disleksi Belirtileri
Disleksi sadece çocuklukta ortaya çıkmaz; tanısı konmamış bireylerde ergenlik ve yetişkinlik döneminde de etkilerini sürdürebilir. Bu dönemdeki belirtiler şunlar olabilir:
- Okuma hızının yavaş olması
- Karmaşık cümleleri anlamakta zorlanma
- Yazım hataları yapma eğilimi
- Organize olamama, zaman yönetiminde güçlük
- Not alma, ödev hazırlama gibi akademik sorumlulukları yerine getirmekte zorlanma
- Sosyal ortamlarda konuşma yapmaktan kaçınma
Bu belirtiler, özellikle lise ve üniversite döneminde akademik başarıyı etkileyebilir. Bu bireyler genellikle kendilerini “tembel” ya da “başarısız” olarak nitelendirir, oysa durum sadece öğrenme farkındalığıdır.
Disleksi Belirtileri ile Dikkat Eksikliği Nasıl Ayırt Edilir?
Disleksi ile sıkça karıştırılan bir diğer durum da Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)’dir. İkisi bazen birlikte de görülebilir. Ancak temel farklar şunlardır:
| Özellik | Disleksi | DEHB |
| Odaklanma | Okuma/yazma sırasında zorluk yaşanır | Her durumda odaklanmakta zorluk vardır |
| Okuma Hatası | Harf, kelime karıştırma | Genellikle dikkat dağınıklığı nedeniyle hata |
| Bellek | Özellikle sözel bellekte zayıflık | Kısa süreli dikkat dağınıklığı daha baskın |
| Yazım | El yazısı dağınık ve düzensiz olabilir | Yazım düzgün olabilir, ama çabuk sıkılır |
| Hiperaktivite | Genellikle görülmez | Belirgin şekilde hareketlilik vardır |
Aileler Ne Zaman Endişelenmeli?
Her çocuk öğrenme sürecinde farklılık gösterir. Ancak bazı durumlar, disleksi olasılığını güçlendirebilir:
- 1.sınıf sonunda hâlâ heceleyerek ya da çok yavaş okuyorsa
- Harfleri sürekli karıştırıyor veya yazarken eksik bırakıyorsa
- Kelimeleri karıştırıyor ya da cümle kurmakta zorlanıyorsa
- Okumayı reddediyor, sıkılıyor ve kaygılanıyorsa
- Yaşıtlarına göre akademik başarısı belirgin şekilde düşükse
Bu durumlar gözlemleniyorsa bir Rehberlik Araştırma Merkezi (RAM) ya da özel eğitim uzmanından destek alınmalıdır.
Disleksi Tanısı Nasıl Konur?
Disleksi tanısı, genellikle şu adımlarla konur:
- Öğretmen Gözlemi: Öğretmenin dikkatini çeken okuma/yazma farklılıkları
- Aile Gözlemi: Evde fark edilen belirtiler
- Psikolojik Değerlendirme: RAM ve Sağlık Kurulu tarafından yapılan testler
- Tanı ve Eğitim Planı: Tanı sonrası Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) hazırlanır
Bursa Disleksi Özel Eğitim Merkezi’nde Neler Sunuyoruz?
Bursa Disleksi Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak, disleksili bireylerin akademik ve duygusal gelişimlerini desteklemek amacıyla birçok hizmet sunuyoruz:
- Birebir özel eğitim seansları
- Çok duyulu öğrenme teknikleriyle okuma eğitimi
- Yazma ve heceleme terapileri
- Aile danışmanlığı ve evde uygulanabilecek çalışmalar
- Özgüveni destekleyen psiko-sosyal aktiviteler
- Milli Eğitim Bakanlığı onaylı destek programları
Her çocuğa özel programlar oluşturarak onun bireysel ihtiyaçlarını temel alıyor, akademik gelişimini destekliyoruz.
Disleksi Belirtilerini Erken Fark Etmek Hayat Değiştirir
Disleksi belirtileri bazen basit gibi görünse de çocuğun hayatında derin etkiler yaratabilir. Bu nedenle erken fark etmek, çocuğun akademik, sosyal ve duygusal gelişimini doğrudan etkiler. Unutmayın, disleksi öğrenememek değil, farklı öğrenmektir. Bu farklılığı anlayan, destekleyen ve sabırla yaklaşan bir çevreyle disleksili çocuklar da kendi başarı hikâyelerini yazabilir.
Eğer çocuğunuzda yukarıdaki belirtilerden birden fazlasını gözlemliyorsanız, gecikmeden bir uzmana danışın. Bursa Disleksi Özel Eğitim Merkezi olarak, bu yolculukta hem size hem çocuğunuza rehberlik etmekten memnuniyet duyarız.